Co robi prawnik w NGO?

Nie każdy w Polsce rozumie pojęcie NGO. Otóż NGO, to skrót pochodzący od angielskiego terminu Non-Governmental Organisation, czyli organizacja pozarządowa. Jest to podmiot nienależący do struktur władzy publicznej, działającym niezależnie od państwa. Może prowadzić działalność gospodarczą, ale dochód musi być przeznaczony na cele statutowe. Oprócz tego, po spełnieniu dodatkowych przesłanek organizacji może przysługiwać status organizacji pożytku publicznego (OPP), dzięki czemu mają możliwość otrzymywania 1,5 % podatku dochodowego od osób fizycznych (PIT), zwolnień z podatku dochodowego od osób prawnych (CIT) czy prawa do prowadzenia zbiórek publicznych czy kwest. Status OPP zwiększa też możliwości w zakresie pozyskania środków publicznych takich jak granty czy dotacje.

Początki nowoczesnego NGO, sięgają XIX w., kiedy to zaczęły pojawiać się pierwsze organizacje o zasięgu globalnym takie jak np. Międzynarodowy Komitet Czerwonego Krzyża, utworzony w 1863 r.

Pierwsze takie organizacje zaczęły tworzyć się na ziemiach polskich już podczas zaborów, a dynamiczny rozwój nastąpił po odzyskaniu przez Polskę niepodległości w 1918 r., gdzie pojawiały się m.in. instytucje charytatywne jak np. Caritas, PCK czy kluby sportowe.

Po II Wojnie Światowej większość instytucji pozostawała pod kontrolą partii komunistycznej, przy czym należy dodać, że funkcjonowały inicjatywy opozycyjne takie jak Komitet Obrony Robotników (KOR) czy Solidarność (NSZZ „Solidarność – 1980”). Po 1989 r. w Polsce możemy mówić o powstaniu III sektora, do czego niewątpliwie przyczyniło się powstanie takich ustaw jak: ustawa z dnia 6 kwietnia 1984 r. o fundacjach (Dz.U. 1984 nr 21 poz. 97 z późn. zm.), ustawa z dnia 7 kwietnia 1989 r. – Prawo o stowarzyszeniach (Dz.U. 1989 nr poz. 104 z późn. zm.) czy ustawa z dnia 24 kwietnia 2003 r. o działalności pożytku publicznego i o wolontariacie (Dz.U. 2003 nr 96 poz. 873 z późn. zm.). Na chwilę obecną w Polsce zarejestrowanych jest ponad 100 tys. organizacji pozarządowych, a ich liczba stale rośnie.

Każda organizacja pozarządowa posiada wyodrębnioną strukturę, która różni się w zależności od formy prawnej. Zgodnie z danymi GUS najwięcej jest fundacji i stowarzyszeń. Każdy NGO ma swoje organy założycielskie: fundatorów (w fundacjach) czy założycieli (w stowarzyszeniach). Ponadto organami są: zarząd, ew. rada fundacji, jeżeli została powołana lub walne zgromadzenie członków, zarząd czy komisja rewizyjna (w stowarzyszeniach). Organizacje pozarządowe mogą zatrudniać pracowników, mieć wolontariuszy czy zrzeszać członków w stowarzyszeniach. Wielkość organizacji, w tym liczba zatrudnionych współpracowników zależy w dużej mierze od przedmiotu działalności organizacji i jej celu. Większość organizacji pozarządowych działa na podstawie statutu i jest wpisana do KRS. Wyjątek stanowią natomiast stowarzyszenia zwykłe, wpisane do ewidencji prowadzonej przez starostę właściwego ze względu na siedzibę stowarzyszenia.

Prawnicy w organizacjach pozarządowych pełnią bardzo zróżnicowane funkcje, które często zależą od celu i misji społecznej samej organizacji. Do najczęstszych zadań możemy zaliczyć: bieżącą obsługę polegającą na interpretacji przepisów związanych z działalnością organizacji, tworzeniu uchwał, statutów czy wniosków o zmianę w KRS, a także pomocy w rejestracji działalności gospodarczej czy uzyskaniu statusu OPP. Ponadto prawnicy w organizacjach pozarządowych często doradzają w zakresie umów, prawa pracy czy RODO, a także reprezentują NGO na zewnątrz. W zależności od profilu danej organizacji prowadzą działania edukacyjne w postaci: webinarów, warsztatów, szkoleń czy konferencji mając na celu zwiększenia świadomości prawnej na temat określonych zagadnień. Poza tym monitorują zmiany w prawie, opiniują i tworzą projekty ustaw, czuwają nad tym, czy podmioty stosujące prawo robią to w sposób prawidłowy, a także publikują i tworzą treści dostępne w mediach społecznościowych łamiąc tym samym stereotyp prawnika siedzącego za biurkiem w kancelarii.

Na chwilę obecną mamy w Polsce ponad 100 tys. organizacji pozarządowych, które pełnią bardzo zróżnicowane funkcje społeczne, a ich liczba i znaczenie wciąż rośnie. Początki NGO sięgają XIX w., a ich dynamiczny rozwój w Polsce nastąpił po odzyskaniu niepodległości. O III sektorze w naszym kraju możemy mówić od 1989 r. Z uwagi na często skomplikowaną strukturę organizacyjną czy formę prawną, a także przedmiot i cel działalności, konieczna jest pomoc specjalistów – prawników, wykonujących m.in.: bieżącą obsługę polegającą na tworzeniu uchwał, statutów czy wniosków o zmiany do KRS, a także świadczeniu pomocy w rejestracji działalności gospodarczej czy uzyskaniu statusu OPP. Prawnicy w NGO doradzają, prowadzą działania edukacyjne, opiniują i tworzą projekty aktów normatywnych, monitorują zmiany w prawie i czuwają nad jego stosowaniem przez upoważnione do tego podmioty. Prawnicy w organizacjach pozarządowych, to ludzie z pasją, otwarci na ciągle nowe wyzwania i potrzeby różnych grup społecznych, którym nieustannie wychodzą naprzeciw.